Παστέρ, Λουί

(Pasteur, Louis, Ντολ, Ιούρας 1822 – Βιλνέβ, λ’ Ετάν Σεν-ε-Ουάζ 1895). Γάλλος βιολόγος και χημικός. Γιος μικροβιοτέχνη βυρσοδεψίας, εκδήλωσε από παιδί μεγάλη κλίση στο σχέδιο και στη ζωγραφική, αλλά σε ηλικία 19 ετών αποφάσισε να επιδοθεί αποκλειστικά σε επιστημονικές μελέτες. Αφού συμπλήρωσε τη μέση εκπαίδευσή του στο Αρμπουά, πέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις της Έcole Normale του Παρισιού, όπου αφοσιώθηκε στη μελέτη της χημείας και της φυσικής. Το 1847 ο Π. άρχισε την εργαστηριακή έρευνα για τη διδακτορική του διατριβή επί ενός θέματος κρυσταλλογραφίας. Οι θεμελιώδεις ανακαλύψεις του άνοιξαν το πεδίο στη μελέτη των σχέσεων μεταξύ οπτικών ιδιοτήτων και κρυσταλλικής και μοριακής δομής των ενώσεων. Από τις έρευνες του επί των τρυγικών οξέων ξεκίνησε η μελέτη της οπτικής ισομέρειας των οργανικών ενώσεων. Όταν τέλειωσε τη διδακτορική του διατριβή το 1848, ο Π. διορίστηκε καθηγητής της χημείας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, όπου συνέχισε τις έρευνές του επί των τρυγικών οξέων. Προσεκτικές έρευνες απέδειξαν ότι μόνο το δεξιόστροφο ισομερές προσβάλλεται από τη μούχλα. Χρησιμοποιώντας, λοιπόν, μούχλα ήταν δυνατό να ξεχωρίσει τις ισομερείς ενώσεις του τρυγικού οξέος. Η θεμελιώδης ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ βιολογικής δραστηριότητας και μοριακής ασυμμετρίας οδήγησε τον Π. σε γενικές σκέψεις επί της ασυμμετρίας του σύμπαντος, μια εκδήλωση της οποίας θα μπορούσε να είναι η ζωή, και στη μελέτη των μικροοργανισμών. Το 1854 μετατέθηκε στο Πανεπιστήμιο της Λιλ ως καθηγητής της χημείας και πρύτανης της Ακαδημίας Επιστημών, όπου ασχολήθηκε με την αλκοολική ζύμωση, παίρνοντας αφορμή από τις μεγάλες ζημιές της τοπικής παραγωγής αλκοόλ από ζύμωση εξαιτίας μολύνσεων. Κατόρθωσε να εντοπίσει τα αίτια και συνέστησε τα μέσα αποφυγής τους, πιστοποιώντας ότι οι αλλοιώσεις αυτές οφείλονται σε μικροοργανισμούς διαφορετικούς από εκείνους που προκαλούν την αλκοολική ζύμωση. Νεότερες έρευνες και πειράματα οδήγησαν τον Π. στο συμπέρασμα ότι κάθε ζύμωση και σήψη οφείλεται στη δραστηριότητα μικροοργανισμών και ότι μπορεί να αποφευχθεί κάθε ανεπιθύμητη ζύμωση αν εξουδετερωθούν οι υπεύθυνοι μικροοργανισμοί. Στα συμπεράσματα αυτά βασίζεται η μέθοδος της παστερίωσης, η οποία, διά της θερμότητας, κατέστρεφε τους υπεύθυνους μικροοργανισμούς ανεπιθύμητων ζυμώσεων στα υγρά. Αν και μεταγενέστερες έρευνες αποκάλυψαν ότι δεν είναι οι μικροοργανισμοί αλλά ουσίες που παράγονται από αυτούς η άμεση αιτία των ζυμώσεων, τα συμπεράσματα του Π. ήταν βασικά σωστά και αποτέλεσαν την πρώτη ορθή θεωρία των ζυμώσεων, η οποία στηρίζεται σε ισχυρές πειραματικές βάσεις. Η μελέτη των ζυμώσεων άνοιξε στον Π. τον ευρύ κόσμο των μικροοργανισμών και αποτέλεσε κίνητρο για να ερευνήσει τις δραστηριότητές τους. Για τις θεμελιώδεις εργασίες του σε αυτό το πεδίο δικαιωματικά ανήκει στον Γάλλο επιστήμονα ο τίτλος του πατέρα της μικροβιολογίας. Βασικό πρόβλημα της μελέτης των μικροοργανισμών την εποχή του Π. ήταν να διευκρινιστεί η προέλευσή τους. Δύο ήταν οι υποθέσεις: η μία βασιζόταν στην αποδοχή της αυτόματης γένεσης (κατά την οποία κάθε ουσία σε αποσύνθεση θα παρήγε μικροοργανισμούς) και η άλλη απέκλειε κάθε αυτόματη γένεση, αποδίδοντας την προέλευση των μικροοργανισμών σε προϋπάρχοντα σπέρματα. Ύστερα από εργασίες που αποτελούν πρότυπα επιστημονικής oξυδέρκειας και πειραματικής επινοητικότητας, ο Π. απέκλεισε απόλυτα το ενδεχόμενο της αυτόματης γένεσης και για τους πιο απλούς μικροοργανισμούς, αποδεικνύοντας ότι δεν αναπτύσσονται μικροοργανισμοί σε ουσίες αποστειρωμένες, όταν διατηρούνται προφυλαγμένες από μικρόβια, τα οποία συνήθως τις μολύνουν μεταφερόμενα με τον αέρα. Το θεμελιώδες αυτό συμπέρασμα είχε αντίκτυπο ανυπολόγιστης σημασίας στις επόμενες εξελίξεις της ιατρικής, διασαφηνίζοντας τη στενή σχέση μεταξύ της παρουσίας μικροοργανισμών και μερικών μολύνσεων και νόσων. Αργότερα ο Π. μελέτησε τη νόσο του μεταξοσκώληκα, απέδειξε την κληρονομική μετάδοσή της και συγχρόνως ανακάλυψε μια άλλη νόσο του μεταξοσκώληκα, η οποία προκαλείται από μικροοργανισμούς. Ύστερα από αυτές τις εργασίες ο Π. είχε τόσο πειστεί ότι τα μεταδοτικά νοσήματα του ανθρώπου προκαλούνταν από μικροοργανισμούς, ώστε πρότεινε στους χειρουργούς της εποχής του, χωρίς βέβαια να βρει αμέσως κατανόηση, να αποστειρώνουν τα χειρουργικά εργαλεία με τη θερμότητα. Οι πρώτες προσπάθειες για vα αποδειχθεί η αλήθεια των υποθέσεών του στην παθολογία των ζώων και του ανθρώπου στέφθηκαν γρήγορα από επιτυχία: ανακάλυψε το μικρόβιο του άνθρακα και της αεριογόνου γάγγραινας, τον σταφυλόκοκκο, τον στρεπτόκοκκο. Διευκρίνισε τη σημασία του υποστρώματος και των υγιών φορέων στην εξάπλωση των νόσων. Οι τελευταίες έρευνες του Π. ήταν αφιερωμένες στην παρασκευή εμβολίων. Η πρώτη σχετική ιδέα γεννήθηκε στον επιστήμονα με την ευκαιρία ενός πειράματος που εκτελούσαν οι βοηθοί του έχοντας διαπράξει ένα αρχικό τεχνικό σφάλμα. Το πρώτο εμβόλιο που δοκιμάστηκε εκτός του εργαστηρίου ήταν κατά του άνθρακα (1879) και η τελευταία μεγάλη του επιτυχία ήταν ο αντιλυσσιακός εμβολιασμός (1885). «Ο Παστέρ στο εργαστήριο του», πίνακας του Φιλανδού ζωγράφου Έντελφελτ. Ο Γάλλος χημικός και φυσιολόγος, πατέρας της μικροβιολογίας, άνοιξε με τις έρευνες του, νέους ορίζοντες στην ιατρική επιστήμη.